Veenhuizen uitgelicht
Maatschappij van Weldadigheid
200 jaar geleden, in 1818, richt Johannes van den Bosch de Maatschappij van Weldadigheid op. Arme gezinnen, bedelaars en zwervers (paupers) kunnen gaan werken in één van de Koloniën van Weldadigheid. Ze krijgen een eigenwoning en een stukje grond om te bewerken. Een hard bestaan. Door middel van arbeid en scholing wordt de Kolonisten discipline bijgebracht, zodat ze na verloop van tijd in hun eigen onderhoud kunnen voorzien.
Er waren ook mensen die niet wilden verhuizen. Bedelaars, werklozen en landlopers bijvoorbeeld, die naar de zogenoemde onvrije koloniën gedwongen werden. Veenhuizen was er daarvan een, het dorp werd daarom ook wel Hollands Siberië genoemd. De ongeveer drieduizend bewoners moesten er werken in grote gestichten en werden permanent bewaakt; in feite waren het gevangenen.
Gevangenismuseum
Het Gevangenismuseum Veenhuizen zit in een van de vijf oude gevangenissen, waarvan er overigens nog drie worden gebruikt. Dit museum is ook leuk voor kinderen. Je rijdt er rond in een arrestantenwagen, ziet ouderwetse handboeien en dwangbuizen en mag aan de schandpaal staan. Buiten kunnen kinderen spelen in de Klauterbajes. Dit is een soort betonnen doolhof met klimtoestellen en een glijbaan. Natúúrlijk kun je er ook (met de deur open) in een echte gevangeniscel zitten.
Afgesloten
De vrije koloniën waren open, Veenhuizen was dicht. Tot 1984 mochten er alleen maar gevangenen, bewakers en hun familieleden komen. Het dorp was bijna zelfvoorzienend: het had bijvoorbeeld een eigen ziekenhuis, hotel, winkels, melkfabriek, molen, werkplaatsen, boerderijen, kerken, scholen en een eigen elektriciteitscentrale.
Nadat de moderne verzorgingsstaat kwam, met werkloosheidsuitkeringen en gezondheidszorg voor iedereen, was armoedebestrijding met het systeem van landbouwkoloniën niet langer nodig. Na 1953 werden er geen nieuwe kolonisten meer naar Veenhuizen gestuurd. En de gestichten werden geleidelijk in gebruik genomen als gevangenissen.
Veenhuizen nu
Het leuke van Veenhuizen is dat veel van die oude gebouwen nog steeds een functie hebben. Gelukkig zijn dat veel leukere functies geworden, want in een van de vroegere dienstwoningen zit nu bijvoorbeeld een prachtig hotel-restaurant, Bitter en Zoet. Ook koffiebranderij/kookstudio Koffielust (in een voormalige werkplaats voor gevangenen), bierbrouwerij Maallust (in de vroegere graanmaalderij) en kaasmakerij Kaaslust (in de oude zuivelfabriek) zitten in monumentale gebouwen. In het dorpje staan meer dan honderd rijksmonumenten. Een deel van het dorp is een beschermd dorpsgezicht.
Gevangenisdorp Veenhuizen;
Een groot openluchtmuseum
Deze krant wordt mede mogelijk gemaakt door:
