Complexe scheidingen in gemeentelijk perspectief, een noodzakelijke transformatie

Sinds de decentralisatie van een groot aantal taken zoals Jeugdzorg (2015) heeft de gemeentelijke overheid er een belangrijke en verantwoordelijke taak bij en een grote financiële zorg. Er zijn grote verschillen hoe in gemeentes omgegaan wordt met complexe scheidingen. Landelijk is men bezig met een trend waarbij geconstateerd is dat bij complexe scheidingen het belangrijk is het toernooimodel te verlaten en te komen tot een welzijnsmodel met signalering en juiste verwijzing naar hulpverlening in een vroeg stadium.

Complexe scheiding

Een soepel lopende scheiding is van groot belang voor alle leden van een gezin en vooral ook de kinderen. We zien echter tegenwoordig veel complexe scheidingen. In de volksmond ook wel ‘vechtscheidingen’ genoemd.

Een complexe scheiding is een scheiding waarbij ouders door aanhoudende, ernstige conflicten het belang en welzijn van hun kinderen én hun wederzijdse belang uit het oog verliezen. Dat gaat vaak gepaard bij lange juridische strijd. De gevolgen voor de kinderen, ouders, netwerk, maatschappelijk zijn groot.

Gemeenten

Bij complexe scheidingen maken ouders meer gebruik van het aanbod van gemeenten, zoals jeugdhulpinterventies, toeslagen, schuldhulpverlening, inzet van Veilig Thuis en jeugdbescherming. De kosten van juridische escalaties zijn voor ouders maar ook voor de overheid groot. Wanneer de veiligheid van kinderen in het geding is, lopen die kosten op tot een veelvoud daarvan.

Pilot gezinsadvocaat

Sinds juli 2021 is door elf samenwerkende gemeenten in de regio Hart van Brabant met de zogenaamde gezinsadvocaat (GA) gewerkt. De GA bestaat uit een koppel van een ervaren familierechtadvocaat en een gespecialiseerde gedragswetenschapper. Als duo combineren zij zorg en recht en proberen zij, met behulp van een goede risicotaxatie, in gesprek met ouders direct in te schatten welke hulp noodzakelijk is. Ook maken zij een plan van aanpak. Daarmee behartigt de gezinsadvocaat de belangen van het hele gezin, kinderen en ouders.

Het kantoor van Hallmans Meier (mr. R.R.J.A. Olie-Hallmans) is zijdelings betrokken geweest bij de start. Zij beoordeelde mede welke advocaten (ervaren Vfas-familierechtadvocaten) het meest geschikt waren voor deze pilot.

Inmiddels is de pilot beëindigd en zijn resultaten onderzocht door onderzoeksbureau Trics. Volgens het onderzoeksbureau kwam in alle zaken die in de pilot aan bod kwamen (zo’n 34) een zitting bij de rechtbank nauwelijks voor. Het waren vrijwel allemaal ‘rode’ zaken (zaken waarin de Raad voor de Kinderbescherming een ondertoezichtstelling zou overwegen). Volgens het bureau is het verschil met nu groot. Niet alleen zou het kind enorm profiteren, maar ook de kosten dalen sterk, voor ouders, gemeenten en Rijk. Blijkens een nieuwsbericht van de GA bevestigt het onderzoek wat in de praktijk al langer gezien wordt, namelijk een betere bescherming van deze kwetsbare kinderen in complexe (v)echtscheidings-
situaties. De gezinsadvocaat stimuleert de onderlinge samenwerking en voorkomt escalatie en langdurige rechtzaken.

Tot slot

De advocaten van Hallmans Meier onderstrepen dit grote belang en proberen als doorgewinterde familierechtadvocaten te de-escaleren en zoeken actief (waar mogelijk) de samenwerking met andere advocaten, hulpverleners, betrokken instanties etc. Zij zien in de praktijk deze tendens gelukkig bij meerdere professionals in de keten. We leren van de pilot dat het dus werkt: uit het toernooimodel stappen en kijken wat er nodig is (welzijnsmodel) (Interactie-academie Antwerpen).

Juist ook omdat het actuele toernooimodel escalerend werkt. Om een verandering teweeg te brengen zullen mensen uit de hele keten soms uit de comfortzone (quote van Albert Einstein) moeten stappen. Het voorkomt veel kinder-menselijk leed en bijvangst is dat het enorme kosten gaat besparen.

Complexe scheidingen in gemeentelijk perspectief, een noodzakelijke transformatie